Czy sygnalista może zostać zwolniony z pracy?

Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadziła szereg środków ochrony dla osób, które decydują się na ujawnienie naruszeń prawa w środowisku pracy.
Ustawa jest konsekwencją dyrektywy UE o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa; celem wprowadzonych regulacji jest zabezpieczenie danych osób, które decydują się na wskazanie nieprawidłowości w organizacjach w których pracują oraz szerzej – poprawa kultury organizacyjnej i dążenia do praworządności wśród obywateli. Sytuacją pożądaną przez twórców wymienionych aktów jest sytuacja, w której ujawnienie naruszeń dokonane ze względu na interes publiczny (lub organizacyjny) nie jest traktowane jako brak solidarności i działanie na szkodę organizacji, a wręcz przeciwnie – służy jej wzrostowi i lepszemu działaniu. W praktycznym wymiarze realizacji tych założeń służy objęcie sygnalisty ochroną przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy i współpracowników – nie można stosować wobec sygnalisty reperkusji jako sposobu na odegranie się za fakt, że dokonał zgłoszenia.
Życie jednak bogate jest w przypadki skomplikowane, a prawda leży tam, gdzie leży. Choć wysiłek wkładany w ochronę praworządnej jednostki pozostającej w relacji władzy z niedoskonałą w tym względzie organizacją należy oceniać pozytywnie, pytania „czy sygnalista może zostać zwolniony z pracy?” nie należy traktować z góry jako przejawu niemoralnego, z konieczności anty-pracowniczego sposobu myślenia i postępowania.

Przykładny obywatel, marny pracownik

Wyobraźmy sobie następującą sytuację: w firmie produkującej artykuły biurowe z linii produkcyjnej zeszła partia niezabezpieczona ochronną folią, którą postanowiono zaakceptować i wysłać kontrahentom. Jeden z pracowników postanawia zgłosić ten fakt, jako że jest to naruszenie bezpieczeństwa i jakości produktu, tym samym zyskując status sygnalisty i ochronę przed działaniami odwetowymi. Problem polega na tym, że ten pracownik notorycznie spóźnia się do pracy i spędza o wiele więcej czasu paląc papierosy przed budynkiem, niż wynikałoby to z gwarancji dawanych przez prawo pracy oraz regulacje wewnątrzzakładowe. Nad jego głową już od dawna zbierały się czarne chmury składające się nie tylko z dymu tytoniowego, ale również rosnącego niezadowolenia współpracowników i przełożonych z jakości wykonywanej pracy. Czy w świetle powyższych informacji odpowiedź na pytanie „czy ten pracownik jest całkowicie chroniony przed zwolnieniem/karą?” brzmi „tak”?
Ustawa z 14.06.2024 precyzyjnie wskazuje, jakie czynności wobec sygnalisty mogą zostać uznane za działania odwetowe. Artykuł 12 zawiera takie punkty jak mobbing, zastraszanie, niekorzystne lub niesprawiedliwe traktowanie – a zatem czynności i postawy budzące raczej bezsporny sprzeciw; wymienione są między innymi takie działania i sytuacje, jak: wypowiedzenie pracy lub rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia, obniżenie wysokości wynagrodzenia, przekazanie innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków sygnalisty, negatywna ocena wyników pracy lub negatywna ocena pracy.
Mogłoby się wydawać, że biorąc pod uwagę tylko te punkty – sprawa jest przegrana na starcie. Nasz spóźnialski amator dymka będzie mógł w najlepsze spędzać czas przed wejściem na halę… A jednak pracodawca nie pozostaje bez narzędzi, by go zwolnić.

Bądź gotowy już do drogi, drogi którą dobrze znasz

W myśl ustawy to po stronie pracodawcy leży ciężar udowodnienia, że podjęty wobec pracownika krok mieszczący się w ramach normalnego porządku organizacji pracy nie ma charakteru działania odwetowego. Wielu przedsiębiorców ma doświadczenie – często negatywne – w sporach ze związkami zawodowymi, czy bataliach sądowych. Mogą więc przygotowywać się na poniesienie tego ciężaru metodą siłową – co w tym wypadku znaczy po prostu wynajęcie cieszącego się renomą skutecznego prawnika; nie trzeba wiele rozwodzić się nad tym, że jest to kosztowne rozwiązanie.
Tymczasem jednak istnieją jednak dwa rozwiązania, które są zarówno tańsze, jak i trwalsze od wymienionego wyżej. Właściwie należałoby pomyśleć o nich jak o dwóch filarach, na których można oprzeć swoją strategię weryfikacji działalności pracowników i zasadności kontynuowania z nimi współpracy.
Po pierwsze, wdrażając system ochrony sygnalisty w swoim przedsiębiorstwie, warto zadbać o rozdzielenie funkcji odbioru i weryfikacji zgłoszeń od osób, które mają decydujący głos w sprawach dotyczących zatrudnienia i wynagradzania pracowników. Znany z sumienności, dyskrecji i zarazem asertywności pracownik w roli administratora lub osoby weryfikującej zgłoszenia to naprawdę duży atut – jego zdolność nieprzedkładania doraźnych korzyści nad długofalowy interes firmy przyniesie owoce w sytuacji konfliktu interesów pracodawcy z pracownikiem, który otrzymał status sygnalisty w związku z dokonanym zgłoszeniem.
Po drugie, przydatnym narzędziem jest audyt procedur weryfikacji działań pracownika. Każde przedsiębiorstwo ma swoją dynamikę działania, będącą wypadkową specyfiki branży, charakterów i osobowości członków kadry, wartości jakimi kierują się właściciele spółki. Istotnym jest, aby w kontekście zmieniającej się rzeczywistości prawnej w której funkcjonuje firma zadbać o to, by wypracowane standardy przystawały do niej. Kluczową rolę odgrywa wybór audytora, który zna dogłębnie zagadnienie ochrony sygnalisty, jednocześnie traktując swoich klientów podmiotowo, szanując specyfikę środowiska pracy wytworzonego przez audytowaną organizację.
Wdrożenie obu tych elementów sprawi, że w wypadku konfliktu z pracownikiem który mimo uzyskanego statusu sygnalisty przynosi firmie szkody pracodawca będzie lepiej przygotowany na rozstrzygnięcie tego konfliktu, zgodnie ze swoim najlepiej pojętym interesem.

Już nigdy nie będzie takiego lata

Trwa okres vacatio legis dla ustawy o ochronie sygnalistów. Wdrożenie systemów w obowiązanych nią podmiotach musi być gotowe 25 września 2024. Sygnalista24.info to sprawdzona marka, rozwiązanie za którym stoi wiedza, doświadczenie i zdolność dostosowania do innowacji. Sygnalista objęty ochroną przy pomocy stworzonego przez nas systemu może czuć się bezpiecznie – natomiast pracodawcy, którzy z niego skorzystają, mogą spać spokojnie: dla spóźnialskiego amatora nikotyny już nigdy papieros nie będzie tak smaczny.

Sygnalista24.info – wsparcie specjalistów w zakresie ochrony sygnalistów

W ramach ochrony sygnalistów, warto wybrać rozwiązanie, które zapobiegnie niechcianym działaniom odwetowym. Korzystając z naszej platformy Sygnalista24.info, zapewniamy bezpieczne kanały zgłoszeniowe, które chronią sygnalistów. 

Pamiętaj! Nie każda skrzynka mailowa stworzona w ramach systemu ochrony sygnalistów zapewni bezpieczeństwo i anonimowość dla sygnalisty.

Jeśli uznasz, że system dotyczący sygnalistów nie wyznaczył stosownych procedur lub stworzone kanały zgłoszeniowe nie są bezpieczne i grozi Ci odwet, możesz przestępstwo zgłosić również na policję lub do prokuratury.

Autor: Konstanty Mierzejewski