Działania odwetowe a zakaz dyskryminacji a mobbing

W dniu 8.05.2024 r. przy pierwszym czytaniu projektu polskiej ustawy w komisji szeroko dyskutowaną kwestią było Prawo pracy w zakresie przedmiotowym regulacji o ochronie sygnalistów. Pojawiło się pytanie – Jak odróżnić naruszenia, które zapewniają ochronę sygnalistów od tych, które zapewniają ochronę na gruncie Kodeksu pracy?

Działania odwetowe

Są to wszelkie bezpośrednie lub pośrednie działania lub zaniechania w kontekście związanym z pracą, które są wynikiem dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, i które naruszają lub mogą naruszyć prawa sygnalisty i mogą wyrządzić mu szkodę. Jako działanie odwetowe traktujemy również groźbę lub próbę zastosowania środków wyrządzających szkodę.

Należy pamiętać, że nie wszystkie działania podejmowane wobec sygnalisty będą odwetowe. Zdarzają się przypadki gdy prześladowanie danej osoby pojawiło się wcześniej i to właśnie było przedmiotem zgłoszenia.

Przykłady działań odwetowych:

  • Odmowa nawiązania stosunku pracy
  • Wypowiedzenie stosunku pracy
  • Obniżenie wynagrodzenia za prace
  • Wstrzymanie nagród, awansów
  • Przymus, zastraszanie, wykluczenie i wszelkie inne niesprawiedliwe traktowanie
  • Szkoda materialna i niematerialna

Zakaz dyskryminacji

Stanowi, że pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie relacji stosunku pracy: nawiązywania, rozwiązania, warunków zatrudnienia, awansowania, dostępu do szkoleń. Pracodawca nie może różnicować sytuacji ze względu na płeć, wiek, rasę, religię itd.

Mobbing

Jest to obowiązek każdego pracodawcy w przeciwdziałaniu uporczywemu i długotrwałemu nękaniu lub zastraszaniu pracownika, które wywołuje u niego szkodę.

Jak je wszystkie odróżnić?

Pojawiły się w debacie społecznej głosy, że będzie istniał problem z ustaleniem granic pomiędzy tymi pojęciami. Wszystkie polegają na działaniu lub zaniechaniu, powodują szkodę dla konkretnej osoby lub ogółu organizacji, są nieprawidłowościami, powinny być zwalczane i nietolerowane. Każde z nich ma jednak swój wyróżnik.

Mobbing jest uporczywy i długotrwały, nie posiada podstawy w konkretnym działaniu osoby lub organizacji, która go doświadcza.

Dyskryminacja również nie posiada impulsu do powstania i jest to obowiązek równego traktowania w środowisku pracy, a katalog jest bardzo szeroki.

Działania odwetowe natomiast nie są obowiązkiem jak dyskryminacja, są niepożądane jak mobbing ale nie muszą być długotrwałe. Ponad to jako jedyne znajdują ugruntowane w dokonanym zgłoszeniu lub ujawnieniu – dopiero gdy zdarzą się po jednym z nich możemy je tak określić.

Upraszczając moglibyśmy przyjąć chronologię, że najpierw występuje zakaz dyskryminacji jako obowiązek, następnie jeżeli obowiązek zostanie złamany i trwa to pojawia się mobbing , a jeżeli sygnalista dokona zgłoszenia i pojawią się nowe, odrębne od mobbingu działania lub zaniechania na jego szkodę to mamy odwet.

Kiedy sygnalista jest chroniony?

Sygnalista podlega ochronie określonej w Ustawie z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, ze informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informacje o naruszeniu prawa.

Jak działa sygnalista?

Jest to osoba, która bez żadnych konsekwencji odwetowych identyfikuje i zgłasza wszelkie przejawy nieprawidłowości zachodzące w organizacji. Sygnalista musi więc posiadać prawdziwe (bądź podejrzenie tej prawdziwości) informacje, które zgłasza w dobrej wierze w celu polepszenia funkcjonowania organizacji. Sygnalista dokonuje zgłoszenia w swoim imieniu, osobiście jako osoba fizyczna, ale zgłoszenie może być dokonane również na rzecz innej osoby albo ogólnie całej organizacji.

Ochrona sygnalistów

Jeśli jesteś świadkiem naruszenia prawa w pracy masz prawo zgłosić to w miejscu pracy, za pomocą procedury chroniącej sygnalistów zgłaszających naruszenia. Przeczytaj kim jest sygnalista?

Jeśli w Twojej ocenie doszło do naruszenia prawa przez pracodawcę, masz prawo to jako pracownik zgłosić. Na początek powinieneś to zgłosić w ramach wewnętrznych procedur chroniących sygnalistów i wyznaczonym poufnym kanałem zgłoszeniowym, takim jak np. SYGNALISTA24.info. Reguluje to ustawa o sygnalistach. Ta ustawa również chroni Ciebie jako sygnalistę.

Pamiętaj! Ustawa chroniąca sygnalistów przewiduje kary za stosowanie sankcji czy odwetu na pracowniku/sygnaliście. Prawo również przewiduje kary za zgłaszanie nieprawdziwych informacji.

Kto jest zobowiązany do wdrożenia ustawy chroniącej sygnalistów?

Tutaj znajdziesz listę podmiotów zobowiązanych wdrożyć ustawę o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (ustawa o sygnalistach) oraz listę instytucji obowiązanych wdrożenie ustawy AML o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i stworzenie anonimowych i poufnych kanałów zgłoszeniowych.

Bezpieczny kanał zgłoszeniowy

Pamiętaj! Nie każdy pracodawca tworzy poufny kanał zgłoszeniowy lub ma dobrze przygotowane procedury/regulamin chroniący sygnalistów.

Jeśli uznasz, że system dotyczący sygnalistów nie wyznaczył stosownych procedur lub stworzone kanały zgłoszeniowe nie są bezpieczne i grozi Ci odwet, możesz przestępstwo zgłosić również na policję lub do prokuratury.

Zobacz również:

Zainteresuje osoby odpowiedzialne za system chroniący sygnalistów w pracy

Bezpieczeństwo sygnalisty i poufność informacji to podstawa

Zobacz także:

Poradnik dla sygnalisty

Zobacz więcej: