Czy projekt ustawy z 6 kwietnia wyjaśnia kogo będzie ona dotyczyć? Jakie są jej główne założenia? I kiedy wejdzie? Wyjaśniamy czego można się spodziewać.

Poniżej listę najważniejszych zmian, które weszły do projektu po konsultacjach pierwszej propozycji ustawy.

Ustawa o sygnalistach – projekt

✅ Ministerstwo Rodziny i Polityki Socjalnej przygotowało nowy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (o sygnalistach).

Ustawa o sygnalistach – kogo dotyczy?

✅ Kategoria “Przepisy ogólne, definicje, zakres, RODO”

  • do wdrożenia systemów zgłoszeń wewnętrznych będą obowiązane podmioty dla których pracuje więcej niż 50 osób – nie tylko zatrudnionych w ramach stosunku pracy, ale także np. na podstawie umów cywilnoprawnych,
  • wiadomo kim jest “organ publiczny”. A są nim: organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego, regionalne izby obrachunkowe, Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Komendanta Głównego Straży Pożarnej oraz Urząd Komisji Nadzoru Finansowego,
  • zmieniono na podmiot prawny zamiast pracodawca,
  • zakres przedmiotowy uzupełniono o naruszenia prawa dot. interesów finansowych skarbu państwa RP i jest furtka na to by podmiot prawny mógł dodatkowo ustanowić szerszy zakres podmiotowy o naruszenia, dotyczące obowiązujących w tym podmiocie prawnym, regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych,
  • jasno zdefiniowano kogo również obejmuje poza dotychczasowymi pracownikami. A są nimi: praktykanci, pracownicy tymczasowi, a także funkcjonariusze służb porządku prawnego: np. ABW, CBA, SG, SOP, Policja oraz żołnierze zawodowi,
  • zlikwidowano kilka wyłączeń, m.in. odtąd sygnalista ma prawo zgłosić naruszenie w swoim interesie,
  • od chwili obecnej praktycznie wszystkie zgłoszenia powinny być podpisane (zgłoszenia anonimowe mogą być nie przyjmowane),
  • RODO:
    • nowy okres przetwarzania danych, zmiana z 5 lat na 15 miesięcy,
    • Rzecznik Praw Obywatelskich będzie mógł przechowywać dane osobowe przez 12 miesięcy od dnia przekazania zgłoszenia do organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych,
    • dane osobowe bez znaczenia dla rozpatrywania zgłoszenia, nie będą mogły być zbierane, a w razie przypadkowego zebrania, mają być niezwłocznie usunięte,

✅ Kategoria “Zgłoszenia wewnętrzne”

  • wyłączenie urzędów lub jednostek organizacyjnych gminy liczącej mniej niż 10 000 mieszkańców;
  • zmieniono nazwę „Regulamin zgłoszeń wewnętrznych” i został zastąpiony „Procedurą zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych”
  • zmianie uległ m.in. rejestr zgłoszeń,
  • należy informować o wdrożonych procedurach ochrony sygnalistów już na etapie np. rozpoczęcia rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
  • można całkowicie przekazać przyjmowanie zgłoszeń jednostce zewnętrznej, ale UWAGA należy prowadzić działania następcze wewnątrz jednostki organizacyjnej przez osobę w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego,
  • zgłoszenia mają być podpisane, a podmiot prawny jest zobowiązany do zachowania poufności,
  • “Procedura zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych” może zawierać zachęty dla sygnalistów do zgłaszania naruszeń
  • przyjmowanie zgłoszeń “obejmuje przynajmniej możliwość dokonywania zgłoszeń ustnie lub w postaci papierowej lub elektronicznej”. Projekt ustawy doprecyzowuje proces dokonywania zgłoszeń ustnych;
  • rejestr i dane w nim zawarte mają być mają być przechowywane już tylko przez 12 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych, wcześniej było przez 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia.

✅ Kategoria “Zgłoszenia zewnętrzne”

  • rozszerzono ilość podmiotów, jako organy publiczne
  • termin 14 dni, to czas na przekazanie przez
    • RPO zgłoszenia do organu publicznego właściwego w celu podjęcia działań następczych,
    • organ publiczny zgłoszenia do innego organu publicznego, który jest właściwy do podjęcia działań następczych
  • organ publiczny jest zobowiązany do przekazania przez własny BIP do
    • terminów na odpowiedź dla zgłaszającego naruszenie,
    • rodzaj oraz zawartość takiej informacji,
    • zasady przetwarzania danych osobowych zgłaszającego.

✅ Kategoria “Działania odwetowe i środki ochrony, przepisy karne”

  • uszczegółowiono i podano przykłady działań odwetowych,
  • przedstawiono prawo do odszkodowania dla osób, które ze względu na zgłoszenie naruszenia prawa poniosła szkodę lub ujawnienie publiczne
  • przepisy karne. Rozróżniono wysokość kar za poszczególne naruszenia. I tak za:
    • usiłowanie utrudnienia dokonania zgłoszenia;
    • działania odwetowe wobec osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązanej ze zgłaszającym;
    • naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązanej ze zgłaszającym;
    • pomoc w dokonaniu zgłoszenia nieprawdziwych informacji;
  • wysokość kar:
    • osoby, które stosują:
      • łącznie do 2 działań odwetowych wymienionych w ustawie, grożą kary pozbawienia wolności do lat 2,
      • łącznie więcej niż 2 działania odwetowe wymienione w ustawie, grożą kary pozbawienia wolności do lat 3,
    • za brak procedury wewnętrznej albo doprowadzenie do tego, że ustanowiona procedura wewnętrzna narusza przepisy ustawy przewiduje się karę grzywny.

Ustawa o sygnalistach – kiedy wchodzi?

✅ Kategoria “Termin”

  • vacatio legis wydłużono do 2 miesięcy,
  • podmioty, które dyrektywa UE obowiązywała od 17 grudnia 2021 r., mają 1 miesiąc na wdrożenie przepisów ustawy od dnia wejścia jej w życie. Są to podmioty:
    • prywatne zatrudniające co najmniej 250 osób,
    • prawne wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937,
    • publiczne oraz
    • RPO

Projekt ustawy o sygnalistach – Sejm

✅ Rządowe Centrum Legislacyjne opublikowało je 12.04.2022 r. (godz. 09:39). Teraz czekamy na dalsze konsultacje międzyresortowe, przekazanie projektu Marszałkowi Sejmu i pojawienie się terminu pierwszego czytania.

Rządowy projekt ustawy o sygnalistach – podsumowanie

✅ Jest to drugi projekt ustawy w Polsce dotyczącej ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Wprowadzono kilka zasadniczych zmian i wielu miejscach zbliżyła się do obowiązującej Dyrektywy. Wyjaśniono kim jest “organ publiczny”, kogo dokładnie obejmuje itd. W zakresie dokumentacji, która będzie obowiązywać, zmiany są niewielkie.

Więcej na temat projektu ustawy jest dostępne na stronie rządowej pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt

✅ KOMENTARZ: Z naszych doświadczeń we wdrożeniu i utrzymaniu systemu ochrony sygnalistów proponowaliśmy wybór co do sposobu zgłaszania nieprawidłowości. Dzisiaj już takiego wyboru praktycznie nie ma. To największa zmiana: nieprzyjmowanie zgłoszeń anonimowych. Nasza platforma do przyjmowania zgłoszeń jest od samego początku na to przygotowana.

Pojawił się kolejny, trzeci projekt ustawy dot. ochrony sygnalistów

Trzeci projekt ustawy

✅ Obecnie aktualny stan projektu ustawy regulującej przepisy krajowe jest dostępny pod nowym drukiem UC1.

Dokumenty do pobrania:

Projekt ustawy z dnia 6.04.2022r.

Uzasadnienie do projektu z dnia 6.04.2022r.

OSR do projektu z dnia 6.04.2022r.

Porównanie projektów ustaw, pdf

Zapraszamy do lektury

Doering & Partnerzy