Projekt ustawy o sygnalistach – czy dużo wyjaśnia?

Czy projekt ustawy z 6 kwietnia wyjaśnia kogo będzie ona dotyczyć? Jakie są jej główne założenia? I kiedy wejdzie? Wyjaśniamy czego można się spodziewać.

Poniżej listę najważniejszych zmian, które weszły do projektu po konsultacjach pierwszej propozycji ustawy.

Ustawa o sygnalistach – projekt

Ministerstwo Rodziny i Polityki Socjalnej przygotowało nowy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (o sygnalistach).

Ustawa o sygnalistach – kogo dotyczy?

Kategoria “Przepisy ogólne, definicje, zakres, RODO”

• do wdrożenia systemów zgłoszeń wewnętrznych będą obowiązane podmioty dla których pracuje więcej niż 50 osób – nie tylko zatrudnionych w ramach stosunku pracy, ale także np. na podstawie umów cywilnoprawnych,
• wiadomo kim jest “organ publiczny”. A są nim: organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego, regionalne izby obrachunkowe, Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Komendanta Głównego Straży Pożarnej oraz Urząd Komisji Nadzoru Finansowego,
• zmieniono na podmiot prawny zamiast pracodawca,
• zakres przedmiotowy uzupełniono o naruszenia prawa dot. interesów finansowych skarbu państwa RP i jest furtka na to by podmiot prawny mógł dodatkowo ustanowić szerszy zakres podmiotowy o naruszenia, dotyczące obowiązujących w tym podmiocie prawnym, regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych,
• jasno zdefiniowano kogo również obejmuje poza dotychczasowymi pracownikami. A są nimi: praktykanci, pracownicy tymczasowi, a także funkcjonariusze służb porządku prawnego: np. ABW, CBA, SG, SOP, Policja oraz żołnierze zawodowi,
• zlikwidowano kilka wyłączeń, m.in. odtąd sygnalista ma prawo zgłosić naruszenie w swoim interesie,
• od chwili obecnej praktycznie wszystkie zgłoszenia powinny być podpisane (zgłoszenia anonimowe mogą być nie przyjmowane),
• RODO:
  • nowy okres przetwarzania danych, zmiana z 5 lat na 15 miesięcy,
  • Rzecznik Praw Obywatelskich będzie mógł przechowywać dane osobowe przez 12 miesięcy od dnia przekazania zgłoszenia do organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych,
  • dane osobowe bez znaczenia dla rozpatrywania zgłoszenia, nie będą mogły być zbierane, a w razie przypadkowego zebrania, mają być niezwłocznie usunięte,

Kategoria “Zgłoszenia wewnętrzne”

• wyłączenie urzędów lub jednostek organizacyjnych gminy liczącej mniej niż 10 000 mieszkańców;
• zmieniono nazwę „Regulamin zgłoszeń wewnętrznych” i został zastąpiony „Procedurą zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych”
• zmianie uległ m.in. rejestr zgłoszeń,
• należy informować o wdrożonych procedurach ochrony sygnalistów już na etapie np. rozpoczęcia rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
• można całkowicie przekazać przyjmowanie zgłoszeń jednostce zewnętrznej, ale UWAGA należy prowadzić działania następcze wewnątrz jednostki organizacyjnej przez osobę w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego,
• zgłoszenia mają być podpisane, a podmiot prawny jest zobowiązany do zachowania poufności,
• “Procedura zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych” może zawierać zachęty dla sygnalistów do zgłaszania naruszeń
• przyjmowanie zgłoszeń “obejmuje przynajmniej możliwość dokonywania zgłoszeń ustnie lub w postaci papierowej lub elektronicznej”. Projekt ustawy doprecyzowuje proces dokonywania zgłoszeń ustnych;
• rejestr i dane w nim zawarte mają być mają być przechowywane już tylko przez 12 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych, wcześniej było przez 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia.

Kategoria “Zgłoszenia zewnętrzne”

• rozszerzono ilość podmiotów, jako organy publiczne
• termin 14 dni, to czas na przekazanie przez
  • RPO zgłoszenia do organu publicznego właściwego w celu podjęcia działań następczych,
  • organ publiczny zgłoszenia do innego organu publicznego, który jest właściwy do podjęcia działań następczych
• organ publiczny jest zobowiązany do przekazania przez własny BIP do
  • terminów na odpowiedź dla zgłaszającego naruszenie,
  • rodzaj oraz zawartość takiej informacji,
  • zasady przetwarzania danych osobowych zgłaszającego.

Kategoria “Działania odwetowe i środki ochrony, przepisy karne”

• uszczegółowiono i podano przykłady działań odwetowych,
• przedstawiono prawo do odszkodowania dla osób, które ze względu na zgłoszenie naruszenia prawa poniosła szkodę lub ujawnienie publiczne
• przepisy karne. Rozróżniono wysokość kar za poszczególne naruszenia. I tak za:
  • usiłowanie utrudnienia dokonania zgłoszenia;
  • działania odwetowe wobec osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązanej ze zgłaszającym;
  • naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązanej ze zgłaszającym;
  • pomoc w dokonaniu zgłoszenia nieprawdziwych informacji;
• wysokość kar:
  • osoby, które stosują:
    • łącznie do 2 działań odwetowych wymienionych w ustawie, grożą kary pozbawienia wolności do lat 2,
    • łącznie więcej niż 2 działania odwetowe wymienione w ustawie, grożą kary pozbawienia wolności do lat 3,
  • za brak procedury wewnętrznej albo doprowadzenie do tego, że ustanowiona procedura wewnętrzna narusza przepisy ustawy przewiduje się karę grzywny.

Ustawa o sygnalistach – kiedy wchodzi?

Kategoria “Termin”

• vacatio legis wydłużono do 2 miesięcy,
• podmioty, które dyrektywa UE obowiązywała od 17 grudnia 2021 r., mają 1 miesiąc na wdrożenie przepisów ustawy od dnia wejścia jej w życie. Są to podmioty:
  • prywatne zatrudniające co najmniej 250 osób,
  • prawne wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937,
  • publiczne oraz
  • RPO

Projekt ustawy o sygnalistach – Sejm

Rządowe Centrum Legislacyjne opublikowało je 12.04.2022 r. (godz. 09:39). Teraz czekamy na dalsze konsultacje międzyresortowe, przekazanie projektu Marszałkowi Sejmu i pojawienie się terminu pierwszego czytania.

Rządowy projekt ustawy o sygnalistach – podsumowanie

Jest to drugi projekt ustawy w Polsce dotyczącej ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Wprowadzono kilka zasadniczych zmian i wielu miejscach zbliżyła się do obowiązującej Dyrektywy. Wyjaśniono kim jest “organ publiczny”, kogo dokładnie obejmuje itd. W zakresie dokumentacji, która będzie obowiązywać, zmiany są niewielkie.

Więcej na temat projektu ustawy jest dostępne na stronie rządowej pod adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt

KOMENTARZ: Z naszych doświadczeń we wdrożeniu i utrzymaniu systemu ochrony sygnalistów proponowaliśmy wybór co do sposobu zgłaszania nieprawidłowości. Dzisiaj już takiego wyboru praktycznie nie ma. To największa zmiana: nieprzyjmowanie zgłoszeń anonimowych. Nasza platforma do przyjmowania zgłoszeń jest od samego początku na to przygotowana.

Pojawił się kolejny, trzeci projekt ustawy dot. ochrony sygnalistów

Obecnie aktualny stan projektu ustawy regulującej przepisy krajowe jest dostępny pod nowym drukiem UC1.

Dokumenty do pobrania:

Projekt ustawy z dnia 6.04.2022r.

Uzasadnienie do projektu z dnia 6.04.2022r.

OSR do projektu z dnia 6.04.2022r.

Porównanie projektów ustaw, pdf

Zapraszamy do lektury

Doering & Partnerzy