Czy sygnalista może czuć się bezpieczny?

W Polsce prace nad projektem ustawy ciągle trwają. Jednak już teraz może zostać stosowana bezpośrednio dyrektywa Unii Europejskiej 1937/2019 o ochronie osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii. Sygnaliści istnieją i są chronieni w Polsce pomimo braku regulacji krajowych.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą może zostać każda zatroskana stanem swojej organizacji osoba fizyczna, w kontekście związanym z pracą. Nie jest to donosiciel. Donos jest jawnym lub anonimowym zgłoszeniem, który ma na celu osobistą korzyść donosiciela jako konsekwencji zgłoszenia. Sygnalista natomiast nie zgłasza by korzystać, ale działa w celu poprawy sytuacji grupy jednostek w danej organizacji. To może być każdy z nas, mamy pełne prawo i obowiązek zgłoszenia naruszeń prawa w miejscu pracy.

Ochrona sygnalisty

Sygnalistę chronią przepisy prawa, ale tylko w przypadku spełnienia przez niego wymaganych przesłanek. Wymagane jest aby przekazywane w ramach zgłoszenia informacje były działanie sygnalisty w dobrej wierze, aby były one prawdziwe w momencie zgłaszania, by spełniały zakres przedmiotowy przepisów prawa oraz aby doszło do samego zgłoszenia lub ujawnienia.

Wtedy jednostka uzyskuje pełnoprawną ochronę wynikającą z tytułu regulacji normatywnej.

Takiej ochronie podlega również:

  • Osoba, która pomogła w dokonaniu zgłoszenia;
  • Osoba trzecia powiązana z sygnalistą np. mąż/żona;
  • Podmioty prawne stanowiące własność sygnalisty, zatrudniające sygnalistę lub w innym sposób z nim powiązane w kontekście związanym z pracą.

Zakaz działań odwetowych

Działanie odwetowe to bezpośrednie lub pośrednie działanie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest wynikiem dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, które narusza lub może naruszać prawa sygnalisty i wyrządzić mu nieuzasadnioną szkodę. Takie postępowanie jest surowo zakazane, a głównym celem ochrony sygnalisty jest ochrona przed działaniami odwetowymi. Jako działanie odwetowe traktujemy również groźbę lub próbę zastosowania środków wyrządzających szkodę. Działanie odwetowe tak samo jak zgłoszenie musi być związane z pracą, z przyszłą, obecną lub przeszłą relacją pracownik a pracodawca. Jest to działanie lub zaniechanie naruszające prawa zgłaszającego lub wyrządzające zgłaszającemu szkodę. Czynności takie to odmowa nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie stosunku pracy, obniżenie wynagrodzenia za prace, wstrzymanie nagród, awansów, przymus, zastraszanie, wykluczenie i wszelkie inne niesprawiedliwe traktowanie powodujące szkodę materialną i niematerialną.

Ochrona tożsamości sygnalisty

Poza ochroną przed działaniami odwetowymi drugim filarem jest ochrona tożsamości sygnalisty. Dane osobowe sygnalisty to wszelkie dane przetwarzane w związku z przyjęciem zgłoszenia lub podjęcia działań następczych. Odpowiednio zabezpieczone i poufne, nie podlegające ujawnieniu nieupoważnionym osobom. Dane są odpowiednio zabezpieczane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r.. Poufność tożsamości osoby zgłaszającej naruszenie powinno być zapewnione poprzez odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne, aby chronić nie tylko zgłaszającego, ale również dane osób wymienionych w tym zgłoszeniu.

Jak organizacja powinna zapewnić taką ochronę?

  • Dostęp do zgłoszenia ma wyłącznie koordynator, zespół do działań następczych.
  • Osoby, które posiadają dostęp do zgłoszeni są zobowiązane do zachowania tajemnicy posiadanych informacji.
  • Osoba ujawniająca tożsamość sygnalisty, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.
  • Możliwość anonimizacji danych sygnalisty przy przekazaniu w celu działań następczych.
  • Wszelkie inne zabezpieczenia dodatkowe, które nie wpłyną na prawidłową weryfikację zgłoszenia.

Nieprawidłowości przy ochronie

W przypadku naruszenia przepisów o ochronie sygnalisty w organizacji istnieje możliwość złożenia informacji o tym do odpowiedniego podmiotu np. przy wycieku danych osobowych do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Co to jest ochrona sygnalistów?

Zestaw przepisów i działań mających na celu zabezpieczenie osób, które zgłaszają nieprawidłowości, nadużycia w kontekście związanym z pracą. Sygnalista to osoba, która ujawnia informacje dotyczące naruszeń i nie może w wyniku działania w dobrej wierze doznawać działań odwetowych.

Czy można zwolnić Sygnalistę?

To zależy. Zwolnienie sygnalisty z pracy jest zabronione jeżeli wynika z faktu działań odwetowych w zamian za zgłoszenie nieprawidłowości. Ochrona przed represjami, w tym zwolnieniem z pracy, jest jednym z kluczowych elementów ochrony sygnalisty. Jeżeli jednak sygnalista zostaje zwolniony nie w ramach działania odwetowego, a ze względu na uzasadnioną podstawę – jest to wtedy dozwolone.

Kiedy sygnalista jest chroniony?

Sygnalista podlega ochronie określonej w Ustawie z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, ze informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informacje o naruszeniu prawa.

Ochrona sygnalistów

Jeśli jesteś świadkiem naruszenia prawa w pracy masz prawo zgłosić to w miejscu pracy, za pomocą procedury chroniącej sygnalistów zgłaszających naruszenia. Przeczytaj kim jest sygnalista?

Jeśli w Twojej ocenie doszło do naruszenia prawa przez pracodawcę, masz prawo to jako pracownik zgłosić. Na początek powinieneś to zgłosić w ramach wewnętrznych procedur chroniących sygnalistów i wyznaczonym poufnym kanałem zgłoszeniowym, takim jak np. SYGNALISTA24.info. Reguluje to ustawa o sygnalistach. Ta ustawa również chroni Ciebie jako sygnalistę.

Pamiętaj! Ustawa chroniąca sygnalistów przewiduje kary za stosowanie sankcji czy odwetu na pracowniku/sygnaliście. Prawo również przewiduje kary za zgłaszanie nieprawdziwych informacji.

Kto jest zobowiązany do wdrożenia ustawy chroniącej sygnalistów?

Tutaj znajdziesz listę podmiotów zobowiązanych wdrożyć ustawę o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (ustawa o sygnalistach) oraz listę instytucji obowiązanych wdrożenie ustawy AML o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i stworzenie anonimowych i poufnych kanałów zgłoszeniowych.

Bezpieczny kanał zgłoszeniowy

Pamiętaj! Nie każdy pracodawca tworzy poufny kanał zgłoszeniowy lub ma dobrze przygotowane procedury/regulamin chroniący sygnalistów.

Jeśli uznasz, że system dotyczący sygnalistów nie wyznaczył stosownych procedur lub stworzone kanały zgłoszeniowe nie są bezpieczne i grozi Ci odwet, możesz przestępstwo zgłosić również na policję lub do prokuratury.

Zobacz również:

Zainteresuje osoby odpowiedzialne za system chroniący sygnalistów w pracy

Bezpieczeństwo sygnalisty i poufność informacji to podstawa

Zobacz także:

Poradnik dla sygnalisty

Zobacz więcej: